„Riese” – podsumowania

Ciekawa jest historia badań obiektów militarnych znajdujących się na terenie gór Sowich, będących pozostałością po niedokończonej budowli „Riese”. Najpierw służby rządowe, pierwsi polscy osiedleńcy, prasa szukająca sensacji, szaber, inwentaryzacje itd.. Wszystko to polegało na chodzeniu po sztolniach (wszystkim dostępnych wówczas i praktycznie bez zawałów), świeceniu latarkami i sprawdzaniu gdzie co leży i co da się z tego załadować na samochód i wywieźć (głównie materiały budowlane). Później, w latach 60-tych i 70-tych prowadzone były wtórne inwentaryzacje (odkopywano powstałe po latach zawały na wlotach do sztolni, które były wcześniej dostępne i zinwentaryzowane po wojnie, a następnie prowadzono wewnątrz kolejne pomiary, sporządzanie planów itp.). Odkopano też groby zamordowanych. Jeżeli się więc nie mylę, dopiero na przełomie lat 90-tych rozpoczęto prowadzić w górach Sowich pierwsze działania eksploracyjne polegające na przebieraniu zawałów blokujących przejścia do nieznanych i nigdy niezinwentaryzowanych partii korytarzy oraz na kopaniu w miejscach w których nikomu wcześniej nie przyszło do głowy, żeby kopać. Można więc mówić, że eksploracje w górach Sowich rozpoczęła grupa eksploratorów pod szyldem SGP-Kret. Oczywiście ja wiem, że wiele zawałów odkopali wówczas wtórnie, ale np. sztucznie wywołany zawał na końcu sztolni nr 2 w Osówce, który powstał pod koniec wojny lub w pierwszych latach po jej zakończeniu (w to raczej wątpię) oni pierwsi próbowali przebrać. Pierwsi również kopali w „kasynie” itd. itp. Podsumowując: badania polegające na działaniach eksploracyjnych (odkopywanie nieznanego) rozpoczęto w górach Sowich dopiero 50 lat po wojnie !

Ten okres (lata 1945-1995) jest udokumentowany w literaturze dosyć dobrze. W skrócie mówiąc nie wiele jak na tak długi czas wyjaśniono, a przecież można było wówczas zrobić znacznie więcej, lepiej, staranniej, ale się nie dało (bo komuna..) a gdy się już dało, to był brak pomysłu i złe planowanie (za późno SGP-Kret wzięła się za „uskok” itd.). Co ciekawe, prawie nie było wówczas.. mitów. W latach 60-tych pojawił się mit bursztynowej komnaty ukrytej w Walimiu, poza tym krążących mitów wówczas było naprawdę niewiele. Okoliczni mieszkańcy nie wiedzieli nic o tych podziemiach i też nie specjalnie się nimi interesowali, więc nie dywagowali. Prawdziwe mity, które później pokutowały przez lata pojawiły się dopiero w książce M.Aniszewskiego („Centrum”, oraz ukryte dodatkowe sztolnie przypadające w liczbie od 1 do 3 na każdy kompleks itd.). Ale najgorsze przyszło jeszcze później…

Zmienił się ustrój w kraju (pojawił się kapitalizm) co zaowocowało pojawieniem się w górach Sowich biznesmenów (trasy turystyczne, książki, prasa), którzy rozpoczęli wówczas proces stopniowego podsycania mitologii o „Riese”, tak mocno, że aż do granic absurdu, byle jeszcze więcej móc na tym zarobić. Podsycanie polegało na tworzeniu na bazie starych mitów, nowych i po nich tworzeniu kolejnych pt. „tajemnica goni tajemnicę”. Wykładnikiem skuteczności takiego działania była i jest ilość pojawiających się turystów. Zaciekawieni turyści napływają i napływają. Kupują książki i prasę „branżową”, płacą za bilety i oprowadzanie po terenie. Aby te mity jakoś jeszcze bardziej uwiarygodnić pojawiają się badacze komercyjni (czyli też biznesmeni). W sukurs przychodzą media publiczne, które też na tym korzystają (na sensacji, nie ważne jak dalekiej od prawdy). Krótko mówiąc w niedokończonej budowli „Riese” zaczęło kręcić się w koło pieniądza jak na gigantycznej karuzeli. Prawdziwy koszmar dla tych, którzy naprawdę by chcieli poznać historię tego miejsca dla samego jej poznania.

Wracając do eksploracji. Lata 1995-2016 to okres, w którym paradoksalnie najwięcej wyjaśniono (choć gdyby nie komercja, to zrobiono by znacznie więcej). Dla osoby chcącej poznać fakty historyczne nie ważne są motywy tych działań – czy szukano miejsca na otwarcie kolejnej podziemnej trasy turystycznej czy też nie. Ważne są pozytywne efekty. I tak np. w tym czasie Sowiogórska Grupa Eksploracyjna dokonała eksploracji i skartowania nieznanej wówczas partii podziemi na Soboniu. Firma „Margo” odkopała znaczny fragment sztolni nr 3 w górze Gontowa, sprawdzona została komora w sztolni w Walimiu, odkryto system ogrzewania w Osówce w magazynach kruszywa, itd.itp. Prawdziwy przełom w spojrzeniu na „Riese” nastąpił jednak dopiero w listopadzie 2013 roku za sprawą Wałbrzyskiego archiwalnego badacza historii, Pana Romualda Owczarka.

Podczas pamiętnego spotkania autorskiego z Panem Jerzym Cera w Czytelni Czasopism, gdy Jerzy Cera zadał pytanie „ […] czy to co nasi zastali w górach sowich po wojnie, to jest wszystko czy to nie jest wszystko, czy jakiś podziemny obiekt został ukryty ? ” (oby tylko nie zostało to zerżnięte jako motyw do pisania wypocin przez jakiegoś pisarza z tego żyjącego), Owczarek wstał z krzesła wśród tłumu siedzących na sali ludzi i powiedział: „W Riese NIC nie zbudowano”. Szerzej to objaśnił i udokumentował w swojej książce pt. Zagłada „Riese” (2014 rok). Moje badania, które prowadziłem w terenie z moim nieformalnym zespołem badawczym od drugiej połowy 2012 roku (część tych badań opublikowana została w sierpniu 2015 roku w mojej książce pt. „Nazistowskie tajemnice Ludwikowic Kłodzkich”) z każdym kolejnym rokiem słowa R.Owczarka tylko potwierdzały. Podsumowując: „Riese” to jest niedokończona budowla, która ostatecznie na nic się hitlerowcom nie przydała (planowano pod koniec wojny ukryć w niej amunicję, ale i tego projektu nie ukończono, amunicja walała się w górach sowich rzucona w rowach pod koniec wojny jeszcze wiele lat po jej zakończeniu).